Λόγοι Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου περί ασθενείας

Από το βιβλίο «Ο ανθρώπινος πόνος», 

έκδοση της Συνοδίας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου 

 Νέα Σκήτη Αγίου Όρους

Προηγούνται οι αμαρτίες της σωματικής ασθένειας

Πολλές φορές οι αμαρτίες προηγήθηκαν της σωματικής ασθένειας, όπως στην περίπτωση του Κάιν, διότι, επειδή δεν έκανε καλή χρήση της δυνάμεως του, πολύ σωστά έγινε παράλυτος (Γεν. 4,1)

Το ίδιο συνέβη και με εκείνον που καθόταν κοντά στην κολυμβήθρα· διότι, επειδή αιτία της παραλυσίας του ήταν τα αμαρτήματά του, λέει ο Χριστός: «Πρόσεχε, απέκτησες την υγεία σου, μην αμαρτάνεις λοιπόν στο εξής» (Ιω. 5,14). Και ο Παύλος πάλι λέει: «Γι’ αυτό ανάμεσα σας υπάρχουνε πολλοί ασθενείς» (Α’ Κορ. 113,30)· επειδή αμάρταναν παίρνοντας μέρος στην κοινωνία του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας χωρίς καθαρή συνείδηση. Και εκείνον πάλι που είχε διαπράξει την πορνεία, τον παραδίδει προς καταστροφή του σώματός του  και ζητεί αυτήν την τιμωρία για τα αμαρτήματά του (Α’ Κορ. 5,1).

Βέβαια αυτό το επιτίμιο δεν επιβάλλεται σε όλες τις περιπτώσεις εξ αιτίας των αμαρτημάτων, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που γίνεται αυτό το πράγμα και αφορμή στεφάνων, όπως στην περίπτωση του Λαζάρου (Λουκ. 16,19 κ.ε.) και του Ιώβ. Και δεν συνέβαιναν μόνο ασθένειες εξ αιτίας των αμαρτημάτων, αλλά και πολλές σωματικές κακώσεις όπως η λέπρα του Οζία συνέβηκε εξ αιτίας της αναίσχυντης γνώμης του (Β’ Παραλ. 26,16), όπως το χέρι του βασιλιά Ιεροβοάμ ξηράθηκε  εξ αιτίας της παραφροσύνης του και της αλαζονείας του (Γ’ Βασιλ. 13,1). Και του Ζαχαρία ακόμη η γλώσσα δεν δέθηκε για καμιά άλλη αιτία, παρά εξ αιτίας της αμαρτίας της ψυχής του (Λουκ. 1,8). Επειδή λοιπόν και στους Ιουδαίους η σωματική δύναμη και η ευρωστία καθώς και η καύχηση γι αυτά τα πλεονεκτήματα γίνονταν αφορμή αλαζονείας, απέκοψε την ρίζα της αλαζονείας, νουθετώντας τους και κάνοντας τους καλύτερους και δίνοντάς τους περισσότερα από εκείνα που τους αφαιρούσε. Διότι ποια βλάβη υπάρχει από το ν’ ασθενεί το σώμα, όταν εξ αιτίας αυτής της ασθένειας ασκείται προς το καλύτερο η ψυχή.

(Εις τον Ησαΐα κεφ. Γ’, ΕΠΕ 8,300-302. PG 56,40)

Οι περισσότερες ασθένειες προέρχονται από την αμαρτία

Τα περισσότερα από τα σωματικά νοσήματα προέρχονται από ψυχικά νοσήματα. Διότι, εάν το σπουδαιότερο νόσημα, αυτός ο θάνατος, δηλαδή, έχει την ρίζα και την αιτία του στην αμαρτία, πολύ περισσότερο τα περισσότερα από τα νοσήματα. Εκτός από αυτά στην αμαρτία οφείλεται και το ότι υποφέρουμε.

(Εις το κατά Ματθαίον ΚΖ’, ΕΠΕ 10,222. PG 57,345)

Δίνονται τα νοσήματα, για να γίνουμε και ευσεβέστεροι

Θα ρωτήσεις· όλα τα νοσήματα προέρχονται από αμαρτίες; Όχι όλα, αλλά τα περισσότερα. Διότι η γαστριμαργία, η μέθη και η αργία προξενούν αυτά τα πάθη. Πρέπει λοιπόν σε κάθε περίπτωση να παρατηρούμε μόνο ένα, ώστε να υποφέρουμε κάθε δυσκολία με ευχαρίστηση. Και εξ αιτίας αμαρτημάτων γίνονται πάθη, διότι βλέπουμε στα βιβλία των Βασιλειών, ότι κάποιος έπαθε ποδάγρα από αυτά (Γ’ Βασιλ. 15,23). Γίνονται, όμως, και για να γίνουμε ευσεβέστεροι, όπως λέει ο Θεός στον Ιώβ: «Μη νομίσεις, ότι έχω ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο για σένα, για τίποτε άλλο, παρά για να δείξεις την αρετή σου» (Ιώβ 40,3)

(Εις το κατά Ιωάννην ΛΗ’, ΕΠΕ 13,378-380.59,212)

Ο ιατρός και ο Θεός. Είδη τιμωρίας

Ο ιατρός δεν είναι άξιος θαυμασμού τότε μόνον όταν οδηγεί τον ασθενή σε κήπους και λιβάδια, ούτε όταν τον φέρνει σε λουτρά και κολυμβήθρες, ούτε όταν παραθέτει πλούσια τράπεζα, αλλά είναι και τότε αξιοθαύμαστος όταν τον προστάζει να μείνει νηστικός και να υποφέρει από την πείνα και να βασανίζεται από την δίψα, όταν τον καθηλώνει στην κλίνη και μετατρέπει, κατά κάποιον τρόπο, την οικία του σε φυλακή και τον αποστερεί και από αυτό το φώς και όταν συσκοτίζει από παντού το δωμάτιο με διάφορα παραπετάσματα και όταν κάνει χειρουργική επέμβαση, και όταν καυτηριάζει και όταν του προσφέρει πικρά φάρμακα.

Πως λοιπόν δεν είναι παράλογο εκείνον, που προκαλεί τόσα κακά να τον ονομάζουμε ιατρό, ενώ τον Θεό, αν καμιά φορά προκαλέσει ένα από αυτά, όπως επιδημία ή θάνατο να τον βλασφημούμε και να αρνούμαστε την πρόνοια του για το σύμπαν; Και όμως μόνον αυτός είναι ο αληθινός ιατρός, ιατρός των ψυχών και των σωμάτων.

Γι αυτό πολλές φορές παραλαμβάνει τον άνθρωπο, όταν σκιρτά από ευημερία και προκαλεί πυρετό αμαρτημάτων, με την ένδεια και την πείνα και με τον θάνατο και με τις άλλες συμφορές και με άλλα φάρμακα, που αυτός γνωρίζει, τον θεραπεύει από τα νοσήματα. Αλλά μόνο οι φτωχοί αισθάνονται την πείνα, θα πει κανείς. Όμως ο Θεός δεν τιμωρεί μόνο με την πείνα, αλλά και με άλλα αναρίθμητα μέσα· τον πτωχό πολλές φορές τον σωφρόνισε με πείνα, τον πλούσιο και εύπορο με τους κινδύνους, με τα νοσήματα, με πρόωρους θανάτους· διότι είναι επινοητικός και έχει ποικίλα φάρμακα για την σωτηρία μας. Το ίδιο κάνουν και οι δικαστές· δεν τιμούν μόνο, ούτε στεφανώνουν αυτούς που κατοικούν στις πόλεις, ούτε δίνουν μόνο δώρα, αλλά και τιμωρούν πολλές φορές. Γι αυτό ακονίζεται γι’ αυτούς και ξίφος και βάραθρα έχουν ετοιμασθεί και τροχός, και πάσσαλοι και δήμιοι και αναρίθμητα είδη τιμωρίας. Αυτό που είναι στην περίπτωση των δικαστών ο δήμιος, αυτό στην περίπτωση του Θεού είναι ο λιμός που ως άλλος δήμιος μας σωφρονίζει  και μας απομακρύνει από την κακία. Το ίδιο μπορούμε να δούμε, ότι συμβαίνει και στους γεωργούς. Διότι δεν περιποιούνται μόνο την ρίζα της αμπέλου, ούτε την περιφράττουν μόνο, αλλά και την περικόβουν και κόβουν πολλά από τα βλαστάρια· γι’ αυτό δεν έχουν μόνο αξίνη, αλλά και δρέπανα κατάλληλα για να κόβουν. Και όμως δεν κατηγορούμε ούτε αυτούς· αλλά τότε περισσότερο τους θαυμάζουμε, όταν τους βλέπουμε να κόβουν και να πετούν πολλά άχρηστα, ώστε με την απομάκρυνση των περιττών να εξασφαλισθεί η σωτηρία των άλλων. Πως λοιπόν δεν είναι παράλογο τον πατέρα και τον ιατρό και τον δικαστή και τον γεωργό να τους επιδοκιμάζουμε και ούτε εκείνον (τον πατέρα) όταν απομακρύνει τον γυιό του από την οικία, ούτε τον ιατρό, όταν βασανίζει τον ασθενή, ούτε τον δικαστή, όταν τιμωρεί, ούτε τον γεωργό, όταν κλαδεύει, να επικρίνουμε και να κατηγορούμε, ενώ τον Θεό, αν θελήσει καμιά φορά, που είμαστε με βαρύ κεφάλι εξ αιτίας της οινοποσίας να μας κάνει να συνέλθουμε από την πολλή μέθη, να τον επικρίνουμε και να βάλλουμε εναντίον του, με αναρίθμητες κατηγορίες; Πόσο μεγάλο γνώρισμα ανοησίας είναι, το να μη δίνουμε στον Κύριο ίση δικαιολογία προς εκείνη, που αναγνωρίζουμε στους συνδούλους μας;

(Προς τους λέγοντας ότι οι δαίμονες διοικούσιν…,    ΕΠΕ 31,46-54. PG 49,249-252)

Διάφοροι οι τρόποι της δοκιμασίας

Λες όμως ότι έχεις πάθει πάρα πολλά φοβερά πράγματα, περισσότερο από ότι πρέπει. Αλλά ούτε και οι γυμναστές γυμνάζουν όλους με τον ίδιο τρόπο, αλλά εκείνους, που έχουν μικρή ικανότητα, τους βάζουν αδύνατους αντιπάλους, ενώ στους γενναίους δίνουν γενναίους ανταγωνιστές. Διότι εκείνος που αντιμετωπίζει αντίπαλο που είναι κατώτερος της δικής του δυνάμεως και αν ακόμη συμπλέκεται όλη την διάρκεια της ημέρας με αυτόν, παραμένει αγύμναστος.

Θα πει όμως κάποιος· Γιατί ο Θεός δεν έδωσε τους ίδιους μόχθους σε εκείνους που διάλεξαν τον ίδιο τρόπο ζωής; Διότι ο Θεός δεν εφαρμόζει ένα μόνο τρόπο ασκήσεως, αλλά ούτε και οι άνθρωποι όλοι έχουν ανάγκη από τις ίδιες δοκιμασίες, και αν ακόμα ακολουθούν τον ίδιο τρόπο ζωής· και πολλοί άρρωστοι που πάσχουν από την ίδια ασθένεια, δεν χρειάσθηκαν τα ίδια φάρμακα, αλλά, άλλα μεν αυτοί και άλλα οι άλλοι. Γι’ αυτό και οι τρόποι των δοκιμασιών είναι ποικίλοι και διάφοροι, και άλλος υποφέρει από μακροχρόνια ασθένεια, άλλος από πολύ φοβερή πείνα, άλλος βιάζεται και αδικείται και άλλος με το ότι  βλέπει συνεχείς και αλλεπάλληλους θανάτους και των παιδιών του και των συγγενών του. Και αυτός δοκιμάζεται επειδή περιφρονείται από όλους και δεν απολαμβάνει καμμία τιμή, ενώ άλλος επειδή συκοφαντείται για πράγματα, που ούτε τα φαντάζεται, και υποφέρει έτσι το βάρος της συκοφαντίας, και άλλος πάλι με άλλο τρόπο· διότι δεν μπορούμε τώρα να τα απαριθμήσουμε όλα με ακρίβεια.

(Εις Σταγείριον Α’ ΕΠΕ 29,76-78.PG 62,658-659)

Ο Θεός επειδή μας αγαπά πολύ, γι’ αυτό μας αφήνει στις θλίψεις

Όταν πέσεις σε κάποια απροσδόκητη συμφορά, μη χάσης το θάρρος σου, αλλά αμέσως ανύψωσε την σκέψη σου και τρέξε προς το ακύμαντο λιμάνι και τον απόρθητο πύργο, την βοήθεια του Θεού. Διότι γι’ αυτό σε άφησε να πέσεις στην συμφορά, για να καλέσεις αυτόν. Αλλά οι πολλοί, όταν πέσουν σε συμφορά, αποβάλλουν τότε και την ευλάβεια που υπάρχει, ενώ πρέπει να κάνουν το αντίθετο. Επειδή, δηλαδή, μας αγαπά πάρα πολύ, γι’ αυτό μας αφήνει να θλιβόμαστε, ώστε η σύνδεση μας μαζί του να γίνεται πιο τέλεια. Διότι και οι μητέρες τα ανυπάκουα παιδιά, φοβερίζοντάς τα με διάφορα προσωπεία, τα αναγκάζουν να καταφεύγουν στην αγκαλιά τους, όχι επειδή θέλουν να τα στενοχωρήσουν, αλλά επινοούν τρόπους για να τα κρατούν κοντά τους· έτσι και ο Θεός θέλοντας πάντοτε να μας έχει ενωμένους μαζί του, σαν κάποιος ακριβώς σφοδρός εραστής, μάλλον δε επειδή είναι ορμητικότερος από οποιονδήποτε εραστή, σε αφήνει να περιέλθεις σε τέτοιες ανάγκες, ώστε να ασχολείσαι συνέχεια με την προσευχή και συνέχεια να τον επικαλείσαι, και, αφήνοντας τα άλλα να φροντίζεις για τα του Θεού.

(Εις τον ΡΙΔ’ Ψαλμόν, ΕΠΕ 6,522.PG 55,316)

Πολλοί από τις θλίψεις γίνονται σπουδαιότεροι

Πολλοί που ταπεινώνονται από τις συμφορές, γίνονται σπουδαιότεροι, ενώ όταν απολαμβάνουν τα αγαθά, γίνονται περισσότερο ράθυμοι και νωθροί, πράγμα που το λέει σε άλλη περίπτωση για τους Ιουδαίους: «Όταν τους παρέδινε σε θάνατο, τότε τον αναζητούσαν» (Ψαλμ. 77,34)

(Εις τον Θ’ Ψαλμόν, ΕΠΕ 5,456.PG 55,125)