Περί βασκανίας

Γέρων Γρηγόριος Παπασωτηρίου

 

Είναι μερικοί που δεν παραδέχονται την βασκανία και λένε «ε, ανόητα πράγματα, χαζά· τίποτε δεν είναι». Η Εκκλησία όμως την παραδέχεται την βασκανία και μάλιστα έχει και ευχές στο Ευχολόγιο για την βασκανία. Όχι μόνο η Εκκλησία την παραδέχεται, αλλά και από τους αρχαιοτάτους χρόνους, όπως διάβαζα, ακόμη και οι αρχαίοι, οι παλαιοί προσπαθούσαν να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο της βασκανίας. Οι φιλόσοφοι, οι σοφοί, ο Δημόκριτος, ο Πλούταρχος, ο Αριστοτέλης έδιναν ψυχολογική ερμηνεία στο φαινόμενο αυτό.

Μάλιστα ο Βιργίλιος σε μια ιστορία του - μου έκανε εντύπωση- γράφει ότι κάποιος βοσκός του παραπονείτο ότι πέθαιναν τα αρνιά του, γιατί λέγει κάποιο βάσκανο μάτι οπωσδήποτε τα εβάσκαινε αλλά δεν ήξεραν ποιο είναι αυτό το μάτι.

Και η αλήθεια είναι ότι η βασκανία οδηγεί μέχρι τον θάνατο. Έχω πείρα προσωπική. Είχαμε ένα καλό αλογάκι, όταν ήμουν παιδί ακόμη, και κάποια ψυχή καημένη, όταν το είδε, είπε «α, δικό σου είναι αυτό;». Δεν πρόλαβε το αλογάκι να πάει τριακόσια μέτρα στο σπίτι και έπεσε κάτω και ψόφησε. Έφυγε από βασκανία.

Τι είναι αυτή η βασκανία;

Ο απόστολος Παύλος στην Προς Γαλάτας Επιστολή γεμάτος παράπονο λέγει «Ὦ ἀνόητοι Γαλάται, τίς ὑμᾶς ἐβάσκανε…;» (Γαλ. γ΄1). Ποιος σας βάσκανε; Βαδίζατε καλά, προχωρούσατε καλά· τώρα σας βλέπω ότι πήρατε τον στραβό τον δρόμο, τον αντίθετο. Ποιος σας βάσκανε και πήρατε αυτή την στροφή;

Η βασκανία είναι επίδραση και επήρεια πνευμάτων πονηρών στον άνθρωπο, ο οποίος βασκαίνεται. Και υποφέρει όντως.

Επειδή συνέπεσε ο υποφαινόμενος να υποφέρει πάρα πολύ από βασκανία - όταν ήταν μικρό παιδί, θυμάμαι, στο Δημοτικό Σχολείο -, γνωρίζω ότι αυτό που θα νιώσει, που θα καταλάβει αυτός, ο οποίος υποφέρει από βασκανία, δεν είναι απλή αδιαθεσία, αλλά είναι ένας πόνος βαθύς στο κεφάλι που ξεκινάει από το μέτωπο μέχρι τους κροτάφους. Είναι χαρακτηριστικός ο πόνος αυτός. Χτυπάει μέσα και σε κάνει να μην μπορείς να ανοίξεις τα μάτια σου. Μερικές φορές είναι δυνατός, είναι πολύ δυνατός ο πόνος. Ε, δεν είναι απλώς μια αδιαθεσία, αλλά ένας πονοκέφαλος. Λέγω, ξεκινάει από το μέτωπο, το κέντρο και φτάνει μέχρι τους κροτάφους. Σε όλους κατ’ αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται.

Οι άγιοι Πατέρες έχουν ασχοληθεί με την βασκανία, αναφέρονται στην βασκανία, παραδέχονται την βασκανία. Η Εκκλησία την παραδέχεται. Γι’ αυτό, όπως είπα προηγουμένως, έχουμε και ευχές για την βασκανία και δεν χρειάζεται να τρέχουμε σε αυτές τις γυναίκες που ρίχνουν λάδια και αλάτια και ...δεν ξέρω τι άλλα κάνουν. Δεν χρειάζεται εκεί να τρέχουμε. Απλούστατα να πηγαίνουμε στον ιερέα. Έχουμε Ποιμένα, έχουμε Πνευματικό πατέρα, έχουμε ιερέα, σε ενορίες είμαστε. Θα πάμε εκεί. Όταν πονάει το κεφάλι, τρέχουμε στον γιατρό. Και αν δεν έχουμε γιατρό κοντά, πάμε και λίγο πιο μακριά, στην Θεσσαλονίκη. «Που θα βρεις τον παππά;», ρωτούν. Που θα τον βρεις; Μέσα στο χωριό σου είναι. Κάπου θα τον βρεις.  Στην ενορία σου, στην πόλη σου είναι. Πήγαινε, πες του «Πάτερ, μια ευχή διάβασέ μου».

Θυμάμαι ότι ένας καθηγητής στον Πολύγυρο, που συχνά το πάθαινε αυτό, μόλις γύριζε από το σχολείο, «Πάτερ», έλεγε στον π. Αγαθάγγελο, «μια ευχή». Μόλις του διάβαζε την ευχή, τελείωνε.

Ναι, αυτός, ο οποίος βασκαίνεται και έχει αυτόν τον πόνο, πρέπει να καταφύγει στον ιερέα. Είναι αμαρτία να καταφεύγουμε κάπου αλλού. Διότι είναι δυνατόν να πας σε κάποια, που ξεβασκαίνει, και να περάσει ο πόνος. Αλλά δεν είναι ο ιερεύς αυτή, δεν έχει την Χάρη. Γιατί ο διάβολος έχει την δύναμη να διώχνει έναν άλλο διάβολο.

Ο μακαρίτης ο Τρεμπέλας γράφει κάπου, ασχολούμενος με αυτά, ότι αυτά είναι μικρά πονηρά πνεύματα, που υπεισέρχονται και ενοχλούν τον άνθρωπο. Τώρα ένα μεγάλο αφεντικό μπορεί να διώξει τα μικρά, και να τα πει «φύγετε» και να απαλλάξει τον άνθρωπο. Έκανε υπακοή και έφυγε. Ο διάβολος κάνει υπακοή. Εμείς δεν κάνουμε υπακοή. Εμείς δυσκολευόμαστε. Τα δαιμόνια στο αφεντικό τους κάνουν τυφλή υπακοή. Ναι, μόλις είπε λοιπόν ο μεγαλύτερος διάβολος «φύγε», ο μικρότερος έφυγε. Ελευθερώθηκε ο άνθρωπος. Αλλά έγινες καλά;

Αργότερα, όταν θα έχεις ένα άλλο πρόβλημα, θα σε στείλει στο μέντιουμ. Και τότε θα πεις «μα αυτή η γυναίκα με έκανε καλά, μα έγινα καλά· πονούσε το κεφάλι, πήγαινε να σκάσει το παιδί μου, το αλογάκι μου, το ζώο μου -αν είναι στο χωριό- και γίναμε καλά. Τώρα πως όχι; Θα πάω». Έτσι θα σε στείλει κάπου αλλού. Κατάλαβες; Η πονηριά του διαβόλου! Σε απάλλαξε. Δεν έπαθες τίποτε άλλο. Θα σε στείλει στο μέντιουμ έπειτα, θα σε στείλει στην χαρτορίχτρα, στην μάγισσα, στον μάγο θα σε στείλει. Και μπορεί να βγήκες από έναν μικρό λάκκο, αλλά χαντακώθηκες. Σε χαντάκωσε κυριολεκτικά, σε βούλιαξε. Και έτσι δημιούργησε ένα μεγάλο μπέρδεμα.

Γιατί σήμερα, το ξέρετε και, αν δεν το ξέρετε, πρέπει να το πούμε, να το τονίσουμε, σήμερα που οι σχέσεις του ανθρώπου, του Χριστιανού με τον Θεό έχουν χαλαρώσει, σήμερα που ο άνθρωπος δεν σκέφτεται και τόσο τον Θεό, δεν Τον φοβάται και πολύ περισσότερο που δεν αγαπάει τον Θεό, έχει προσκολληθεί κάπου αλλού. Και ήτο πολύ φυσικό αυτό να γίνει, γιατί ο άνθρωπος πάντοτε είναι αδύνατος. Ακόμη και αυτός που κάνει το «παλληκάρι», τον άθεο, τον ήρωα, και αυτός θέλει ένα στήριγμα, μια βακτηρία. Και, αφού άφησε τον Θεό, στηρίζεται στον μάγο, στην μάγισσα, στηρίζεται στα μέντιουμ. Αυτά τα πιστεύουν.

Στον Λαγκαδά που γίνονται τα αναστενάρια (Ειδωλολατρικό έθιμο, για το οποίο ο άγιος Παΐσιος είπε: «Και δαιμονικό είναι και απατεωνιά».) και έρχονται από το εξωτερικό να τα παρακολουθήσουν… ε, στις χαρτορίχτρες, στους νεκρομάντεις πάνε εκεί και τους κάνουν (νούμερα), τους παρουσιάζουν πρόσωπα που έχουν φύγει στον άλλο κόσμο και συνομιλούν μαζί τους... Αυτά τα κάνουν.

Και μάλιστα μου έκανε εντύπωση όταν προ ετών διάβασα ότι στην Γαλλία τότε ανά οχτώ χιλιάδες αντιστοιχούσε και ένας μάγος και μια μάγισσα. Η αναλογία αυτή δεν ήταν για τους ιερείς. Ναι, μάγους και μάγισσες έχουμε περισσότερους. Τώρα αυτό συμβαίνει και στον τόπο μας. Πόσοι και πόσοι δεν έρχονται και λένε «πήγα στον τάδε..» είτε ο Χρήστος είναι από τις Σέρρες που τον κάνουν και Χριστό, είτε κάτι άλλες γυναίκες στην Θεσσαλονίκη, που έχουν και εικόνες και φαίνονται ευλαβέστατες και σου λένε να κάνεις και ευχέλαιο, να πας στην Εκκλησία, να ανοίξεις και Εκκλησίες, να κάνεις και αγιασμούς... Γιατί ο διάβολος τα μπερδεύει.  Ο διάβολος δεν είναι ευθύς, δεν είναι ειλικρινής. Ο διάβολος είναι μπέρδεμα, ανακάτωμα είναι. Και φυσικά θέλει να σε μπερδέψει και εσένα. Εάν πιστέψεις αυτό το πράγμα, θα σε στείλει εκεί. Και έπειτα πια θα σε απομακρύνει και από την Θεία Κοινωνία και από τα Μυστήρια, και μετά χάθηκες. Πραγματικά χάθηκες!

Λέγω ότι ο άνθρωπος σήμερα τα προσέχει αυτά, γιατί χαλάρωσαν οι σχέσεις του με τον Θεό ή πολλές φορές έχει απομακρυνθεί τελείως από τον Θεό και καθότι αδύναμος ων θέλει να στηριχθεί κάπου και στηρίζεται σε αυτά.

Πόσο μου έκανε κατάπληξη και σκέφτηκα «για κοίταξε, πόσο ανόητοι γινόμαστε, πόσο χαμηλά πέφτουμε, πόσο ελεεινοί, πόσο τιποτένιοι!». Τότε παλιά… στην τηλεόραση είχαν δει κάποιοι γνωστοί μου κάτι και μου έλεγαν: «Ξέρεις, η τηλεόραση είπε ότι το “Απόλλων 13” είχε πάθει μία βλάβη. Και κοίταξε τι κάναμε!, είπαν οι επιστήμονες. Πήγαμε -και το έλεγαν σοβαρά- και τον βάλαμε αυτόν τον κακό αριθμό, το δεκατρία… Έπειτα από το  δώδεκα έπρεπε να βάλουμε το δεκατέσσερα, όχι το δεκατρία. Γι’ αυτό έπαθε την βλάβη». Αν θυμάστε αυτό έγινε παλιά, πάνε χρόνια. Άνθρωποι σοβαροί ασχολούνται με τέτοια ασόβαρα πράγματα και βάζουν και στα αυτοκίνητά τους πέταλα και κάνουν χίλια δυό πράγματα… Αυτά τα ευλαβούνται και τα σέβονται. Πιστεύουν σε αυτά, στα χαζά, στα ανόητα, στα σατανικά, στα ευτελή, στα τιποτένια, γιατί έχουν αφήσει κάτι άλλο, έχουν αφήσει την αλήθεια. Και όποιος φεύγει από την αλήθεια πάει στο σκοτάδι, πάει στο ψέμα.

Λέγω, στη βασκανία ενεργούν μικρά πονηρά πνεύματα. Γιατί υπάρχουν τάξεις ως προς τα πνεύματα· μικρά, μεγαλύτερα, ακόμη μεγαλύτερα και φθάνουμε στον Βεελζεβούλ, στον αρχισατανά. Απλούστατα τα πνεύματα αυτά έχουν την δύναμη να ενοχλούν τους ανθρώπους. Και όταν θα πάει ο άνθρωπος κάτω από το πετραχήλι οιουδήποτε ιερέως και θα του διαβάσει αυτή την ευχή, φεύγει το πονηρό πνεύμα, και απαλλάσσεται ο άνθρωπος.

Τώρα αυτός, ο οποίος έχει την «ικανότητα», όπως θέλετε πείτε το, να βασκαίνει, αυτός δεν πάει καλά πνευματικά. Αυτός που «έχει κακό μάτι», όπως λένε, δεν πάει καλά στα πνευματικά. Έχει επικοινωνία όχι με τον Χριστό αλλά με τους δαίμονες. Ακόμα και αν εξομολογείται, δεν πάει καλά. Γιατί μπορεί και να υπάρξει μια τέτοια περίπτωση, δηλαδή ακόμη και να εξομολογείται. Αυτός ο άνθρωπος είναι να τον κλαίμε λίγο-πολύ. Γιατί, ενώ είναι Ορθόδοξος, ενώ είναι Χριστιανός, ενώ είναι βαπτισμένος και ενώ θα έπρεπε να έχει κοινωνία και επικοινωνία με τον Κύριο, παρ’ όλα αυτά έχει με τον διάβολο. Πρέπει να εξετάσει καλά τον εαυτό του και να κάνει μια καλή εξομολόγηση.

Και αυτό το βλέπουμε, το διαπιστώνουμε… Η βασκανία είναι αποτέλεσμα φθόνου και ζήλειας. Είναι αποτέλεσμα της ζήλειας. Όταν κάποιος βλέπει κάτι και το ζηλεύει, τότε κατά έναν τρόπο, που δεν ξέρουμε, το πονηρό πνεύμα μεταφέρεται και πάει στον φθονούμενον, πάει εκεί και τον καταλαμβάνει.

Αλλά μπορεί ο βάσκανος άνθρωπος οποιονδήποτε να βασκάνει; Τον οποιονδήποτε μπορεί; Νομίζω πως όχι. Νομίζω ότι ένας, ο οποίος ζει αυστηρά μυστηριακή ζωή, δεν είναι εύκολο να βασκαθεί.

Μπορεί κάποιος να είναι αγωνιζόμενος Χριστιανός, να εξομολογείται, να κοινωνεί, να ζει μυστηριακή ζωή, και όμως να βασκαθεί και να πονάει το κεφάλι του και να υποφέρει. Δεν σημαίνει ότι είναι για την Κόλαση όποιος βασκαίνεται. Αλλά αυτόν, ο οποίος έχει φτάσει σε ένα ανώτερο πνευματικό επίπεδο, έχει αγωνισθεί και αγωνίζεται συνεχώς, έχει συχνή συμμετοχή στη Θεία Κοινωνία (οι πρώτοι Χριστιανοί είχαν, μη σας φαίνεται παράξενο, ίσως μερικοί να το ξέρετε, τρείς και τέσσερις φορές την εβδομάδα), αυτόν δεν τον πιάνει η βασκανία. Πώς να πιάσει η βασκανία έναν που κοινωνεί τόσο συχνά; Δεν γίνεται. Δεν μπορεί. Είναι αδύνατον να τον βασκάνει ο άλλος, όσο μεγάλο πνεύμα και να έχει, όση δύναμη και να έχει η βασκανία. Η δύναμη αυτή που έχει μέσα του ο πιστός δεν αφήνει το δαιμονικό πνεύμα να του κάνει κακό.

 Όταν όμως χαλαρώσουν λίγο οι σχέσεις μας με τον Θεό, όταν ατονήσει η μυστηριακή ζωή μας, όταν έχουμε μήνες να εξομολογηθούμε, να κοινωνήσουμε…, τότε είμαστε ευάλωτοι.

 Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει το Γεροντικό για μια Χριστιανή. Γι’ αυτό τα Πατερικά βιβλία είναι καλά και πρέπει να τα διαβάζουμε. Στην Αλεξάνδρεια ένας μάγος έκανε κάποια γυναίκα να φαίνεται στα μάτια του συζύγου της και των άλλων σαν άλογο. Να φαίνεται, δεν ήταν. Έτσι την έβλεπαν οι άλλοι σαν άλογο. Και όταν την πήγαν στον Άγιο είπε «εγώ την βλέπω γυναίκα· εσείς την βλέπετε έτσι». Και αφού την διάβασε, ευχήθηκε να γίνει καλά. Και τότε την είδαν πάλι όπως ήταν, δηλαδή ως γυναίκα. Και της λέει ο Άγιος «ξέρεις γιατί το έπαθες αυτό; Είχες ένα μήνα να κοινωνήσεις». Σαν να της έλεγε «αν κοινωνούσες συχνότερα, δεν θα το πάθαινες». Δεν ήταν για την Κόλαση η γυναίκα, αλλά επειδή είχε περάσει ένας μήνας να κοινωνήσει, γι’ αυτό έπαθε αυτό. Πολύ περισσότερο μπορεί να πάθει και την βασκανία κανείς.

Μην αρχίσουμε, κυρίως οι γυναίκες, αλλά και εμείς οι άνδρες, τους λογισμούς και λέμε «πάει, κολάσθηκα εγώ, που παθαίνω αυτό. Τελείωσε. Δεν είμαι ούτε Χριστιανός ούτε τίποτε». Όχι, όχι. Μαθητής είσαι, του Χριστού είσαι, στον δρόμο Του βαδίζεις, αγωνίζεσαι, αλλά μάλλον λίγο καθυστερημένος πρέπει να είναι ο αγώνας μου, τουλάχιστον αυτή την περίοδο που παθαίνω αυτό. Ας εντείνω τις δυνάμεις μου να προχωρήσω λίγο περισσότερο.

Φυσικά δεν είμαι υπέρ της συνεχούς Θείας Μεταλήψεως χωρίς την άδεια του Πνευματικού. Το πότε θα κοινωνούμε ο Πνευματικός θα μας το κανονίσει, γιατί πολλές φορές δεν πρέπει ούτε μια φορά τον χρόνο να κοινωνήσουμε.

Εξηγούμαι. Έπειτα από αυτά που ακούσατε, ενώ δεν κοινωνούσες ούτε μια φορά τον μήνα, τώρα μη θέλεις να πηγαίνεις στην Θεία Κοινωνία συνεχώς. Τότε θα ακούσουμε τον απόστολο Παύλο να μας λέγει «ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει». (Α΄ Κορ. ια΄ 29) Ναι, πάντοτε με την συμβουλή του Πνευματικού και με την υπακοή στον Πνευματικό θα κάνουμε ότι κάνουμε.

Ο βάσκανος άνθρωπος λοιπόν οπωσδήποτε δημιουργεί κακό. Προκαλεί ζημιά πρώτα στον εαυτό του, στην ψυχή την δικιά του, και έπειτα σε άλλες υπάρξεις που τις κάνει να υποφέρουν. Αυτό που θα πρέπει να κάνει, αν είναι Χριστιανός ή αν θέλει να είναι σωστός Χριστιανός, είναι να αγωνιστεί να πάει στον Πνευματικό και να του πει τι πρέπει να κάνει, να εξετάσει καλά τον εαυτό του από παιδί τι έκανε, να κάνει μια καθαρή, πολύ καλή εξομολόγηση. Και αν δεν μπορεί να βρει τίποτε στον εαυτό του, να προσεύχεται, να παρακαλεί τον Θεό, να μελετάει. Και τελικά ο Θεός θα του αποκαλύψει τα εσωτερικά του. Θα δει τι έχει και θα απαλλαγεί από αυτά.