Η ευωδία της Παναγίας.

Του Φώτη Κόντογλου

 Σαν την καταστολισμένη νύφη, έτσι είναι η Ελλάδα μας γεμάτη από εκκλησίες, μοναστήρια και ερημοκκλήσια της Παναγίας, πνευματικά παλάτια της ταπεινής αυτής Βασίλισσας. Στο καθένα απ΄ αυτά βρίσκεται το σεβάσμιο εικόνισμά της, δεξιά από την Ωραία Πύλη, με το γυρτό κεφάλι της για ν’ ακούσει τον κάθε πόνο μας, την κάθε χαρά μας.

Πόσα δάκρυα στ’ άχραντα χέρια της, δάκρυα του βασανισμένου λαού μας! Το γλυκό, μελαχροινό και χρυσοκέρινο πρόσωπο της δίνει ελπίδα στους απελπισμένους, χαρά στους θλιμμένους, ανάπαυση στους κουρασμένους, ειρήνη στους ταραγμένους. Το κάλλος του δεν είναι σαρκικό, αλλά κάλος πνευματικό, που φέρνει κατάνυξη σεβασμό και αγάπη. Οι ζωγράφοι που τη ζωγραφίσανε ήτανε πονεμένοι άνθρωποι, νηστευτές, εγκρατείς και ολοκάθαροι, κατά το τροπάρι που λέγει: «Ως εμψύχω Θεού κιβωτώ ψαυέτω μηδαμώς χείρ αμυήτων...».

Στην Ελλάδα προσκυνείται η Παναγία με τον πρεπούμενο τρόπο· ήγουν με δάκρυα, με πόνο, με ταπεινήν αγάπη και με «χαροποιόν πένθος». Γιατί η Ελλάδα μας είναι τόπος πονεμένος, χαροκαμένος, βασανισμένος· και το έθνος μας βρίσκει στις σκληρές περιστάσεις του παρηγοριά και στήριγμα στη λυπημένη μητέρα του Χριστού. Σε άλλες χώρες η Παναγία τραγουδιέται με τραγούδια κοσμικά· μα εμείς την υμνολογούμε με κατάνυξη, θαρρετά μα και με συστολή, με αγάπη, μα και με σέβας, σαν μητέρα μας, μα και σαν μητέρα του Θεού μας. Ανοίγομε την καρδιά μας, για να ιδεί τι έχει μέσα και να γιάνει τις πληγές μας. Η Παναγία είναι η πικραμένη χαρά της Ορθοδοξίας· το «χαροποιόν πένθος», η «χαρμολύπη μας», «ο ποταμός ο γλυκερός του ελέους», «ο λιμήν των χειμαζομένων».

Το Δεκαπενταύγουστο μοσχοβολά όλη η χώρα μας από την μυστική ευωδία της Θεοτόκου. «Επί Σοί χαίρει, Κεχαριτωμένη, πάσα η κτίσις· αγγέλων το σύστημα και ανθρώπων το γένος. Ηγιασμένε ναέ και Παράδεισε λογικέ, παρθενικόν καύχημα, εξ ης Θεός εσαρκώθη και πεδίον γέγονεν».

Ο αγέρας, τα βουνά, οι θάλασσες, τα χωριά, οι πολιτείες, γεμίζουνε ευωδία από το «χρυσούν θυμιατήριον», από την «μαναδόχον στάμναν» που έχει μέσα «μύρον το ακένωτον». Οι γυναίκες μας είναι στολισμένες με τα’ όνομά της· τα χωριά μας, τα βουνά οι κάμποι, τα νησιά, οι ακροθαλασσιές, οι κάβοι είναι αγιασμένα από τα ερημοκκλήσια και τα μοναστήρια τους. Τα καΐκια και τα καράβια μας έχουνε γραμμένα επάνω στη μάσκα και στην πρύμνη το γλυκό τ’ όνομά της. Αληθινά στην Ελλάδα μας «επί Σοί χαίρει, Κεχαριτωμένη, πάσα η κτίσις»...